Anoreksja (anorexia nervosa)

Zaburzenia odżywiania towarzyszyły człowiekowi od wieków (chociaż w innym kontekście i w znacznie mniejszym nasileniu). Różni autorzy wskazują na rozmaite uwarunkowania zaburzeń jedzenia. Niekiedy, w potocznej opinii, zaburzenia odżywiania się rozumiane są jako efekt źle prowadzonej kuracji odchudzającej. Adolf  Meyer  (twórca tzw. „szkoły psychobiologicznej”) był pierwszym, który całościowo uwzględnił czynniki biologiczne i psychologiczne w rozumieniu anoreksji psychicznej. Prof. Maria Orwid  twierdzi, że separacja/indywiduacja pacjenta od osób znaczących w rodzinie pełni kluczową rolę w syndromie zaburzeń jedzenia. Według niej doszukiwanie się jedynej przyczyny sprawczej odpowiedzialnej całkowicie za wystąpienie tak skomplikowanego syndromu jakim są zaburzenia jedzenia w obowiązującym modelu kulturowym poprzez dążenie do uzyskania idealnej sylwetki, jest myśleniem skrajnym  i niezgodnym z doświadczeniami klinicystów (szczególnie psychiatrów i psychoterapeutów). Niemniej jednak problem anoreksji (jak i wiele innych zaburzeń) w obecnym okresie historycznym może wiązać się z obowiązującymi modelami wyglądu, stylu bycia czy jedzenia, jak chociażby szeroko lansowany model urody i sylwetki kobiecej, społeczne oczekiwania w odniesieniu do stosowania diety oraz ideał niezależnej, stawiającej sobie wymagania kobiety. Szczupłość, zakładająca kontrolę jedzenia, staje się synonimem silnej woli i perfekcjonizmu.

Perspektywa historyczna

Pojęcie anorexia  to połączenie greckich słów: an (pozbawienie, brak) i orexis (apetyt) i jest ogólnym określeniem na brak łaknienia lub awersję do pokarmu.

Najstarsze wzmianki o świadomym ograniczaniu ilości i rodzaju spożywanych pokarmów znajdujemy w średniowiecznych opisach żywotów świętych (św. Antoni jadł raz dziennie, po zachodzie słońca, św. Grzegorz żywił się chlebem tak stęchłym, że „podobnym raczej do błota” a św. Szymon utrzymywał „dietę” wzorowaną na poście przestrzeganym przez Jezusa na pustyni). A wszystko w imię „rozumnej służby Bożej” krzyżującej ciała z ich „namiętnościami i pożądaniami”. Dla wielu mieszkańców zacisznych klasztorów post bywał tylko jednym z elementów dążenia do duchowej świętości. Zdania badaczy odnośnie tego czy przypadki średniowiecznego „świętego jadłowstrętu” są odpowiednikami jadłowstrętu psychicznego są podzielone. Wprawdzie widzą oni wiele podobieństwa między obiema jednostki, jednak twierdzą, że etiologia ich jest inna. Dla przypadków anoreksji psychicznej, wpisanych w świat religijnych wierzeń i przekonań chorego, rezerwują oni łacińską nazwę anorexia mirabilis, która postrzegana jest przez nich jako powierzchowna, b. powiązana z kontekstem społecznym niż psychologicznym. Pod koniec średniowiecza przypadki tzw. „świętego jadłowstrętu” stawały się wydarzeniami bardzie jarmarcznymi niż religijnymi. Pomiędzy XVI a XVIII wiekiem pojawił się fenomen tzw. „poszczących dziewcząt”, które (jak wierzono) jedząc mało lub w ogóle, nie umierały ale wręcz pozostawały w znakomitej kondycji. Tryskały zdrowiem, prezentowane były na dworach, jarmarcznych odpustach oraz zdarzało się, że tysiące ludzi włącznie z królami składało im wizyty, hojnie obsypując darami.

Medyczne rozumienie jadłowstrętu psychicznego

Lekarze coraz częściej zaczęli podkreślać patologiczny charakter samogłodzenia się i wiara w jego ponadnaturalny charakter zaczęła pomniejszać się. Mimo to do końca XIX wieku świeckie i religijne tłumaczenia samogłodzenia rywalizowały ze sobą. Naukowcy zaczęli interesować się, jak długo można przeżyć bez przyjmowania pokarmu. Uważano wtedy, że skoro  człowiek nie może żyć bez jedzenia dłużej niż 4-5 dni, to wszelkim długim i nie wyniszczającym postom towarzyszyć musi nadludzka ingerencja. Nie mniej spekulatywną teorią było wyjaśnienie, że pożywieniem dla poszczących dziewcząt stanowi krew menstruacyjna czy „odżywcze cząstki” zawarte w powietrzu. Jeszcze w XIX wieku popularne było przekonanie, że człowiek może się żywić, resorbując z powietrza elementarne cząstki pokrywające jego energetyczne zapotrzebowanie (podobne tłumaczenie pojawiło się nawet u Junga, w 1948 roku).

Współczesne poglądy na temat jadłowstrętu psychicznego

Angielski lekarz, W. Morton był pierwszym, który opisał klasyczne objawy jadłowstrętu psychicznego, w 1714 roku w dziele Phthisiologia seu exercitationen de phthisi ulmac (ang. Treatise of Consumptions). W swojej pracy opisał przypadek dwudziestoletniej dziewczyny, którą leczył w 1686 roku. Morton był przekonany, że jest to odmiana gruźlicy, przebiegająca bez gorączki i duszności. Charakteryzowała ją: utrata apetytu, zanik miesiączki, zaparcia, nadmierna aktywność, wyniszczenie i brak troski o stan zdrowia. Pacjentka zmarła po trzech miesiącach terapii, którą Morton opisał, używając określenia „zanik nerwowy”.
Począwszy od XVI wieku, opisywano tzw. chlorosis, która nasuwała trudności diagnostyczne. Jednostka ta charakteryzowała się objawami podobnymi zarówno dla anoreksji jak i bulimii psychicznej a dodatkowo, u pacjentów pojawiał się charakterystyczny zielony kolor skóry, od którego wzięła ono swoja nazwę. Z początku chlorosis kojarzono z chorobą ludzi zamożnych, wynikającą z niezaspokojonego popędu seksualnego. Potem stała się ona chorobą niedożywionych klas niższych, a w XIX wieku stała się ona anemią z niedoboru żelaza.
Kliniczna kariera anorexia nervosa staje się nieodłącznym elementem zmian, jakie zachodzą w naukach medycznych i filozofii myślenia medycznego, począwszy od XIX wieku. Początkowo, XIX-wieczni badacze objawów jadłowstrętu opisywali go w kontekście histerii lub „genitalnej nerwicy kobiet”. W 1873 roku, C. E. Laseuga i W. W. Gull podają dokładne kryteria oraz nomenklaturę zaburzenia. Obaj autorzy źródeł choroby dopatrują się w relacjach natury psychicznej związanych z sytuacją rodzinną pacjenta. Jadłowstręt psychiczny przez Gulla nazywany jest apepia histeria a przez Laseuga – anorexia histeria. Prace nad zaburzeniem kontynuowali Charcot, Janet i Freud, który odmowę przyjmowania pokarmów interpretował, jako wyraz zaburzenia w obszarze pierwotnego popędu płciowego związanego ze strachem przed „oralnym zapłodnieniem” i awersją do życia seksualnego. W roku 1914, Simmondsa opisał zespół wyniszczenia dojrzewających dziewczyn i towarzyszący mu obraz psychologiczny, jako wynik niewydolności (pierwotnego uszkodzenia) funkcji przysadki. Potem pogląd ten stopniowo ulegał zmianie, którą zapoczątkowało w 1930 roku, opisywanie zespołów i jednostek chorobowych wynikających z uszkodzenia przysadki, a nie dających ubytków wagi oraz stopniowe poznawanie mechanizmów zmian endokrynnych w jadłowstręcie psychicznym. W ostatnich dziesięcioleciach jadłowstręt psychiczny budzi zainteresowanie jako jednostka/zespół kliniczny uwarunkowany biologicznie, psychologicznie, rodzinnie i społecznie, a spory naukowców dotyczące jego etiologii, leczenia i klasyfikacji są cały czas aktualne.

Cechy indywidualne osób występujące przed pojawieniem się zaburzenia odżywiania typu anorexia nervosa 

Osoby z anoreksją są bardzo krytyczne w stosunku do siebie w wielu kwestiach:

(1) jako dzieci były inteligentne, niejednokrotnie wszechstronnie uzdolnione (mają średni lub wyższy poziom inteligencji)
(2) większość z nich w dzieciństwie była ambitna, pracowita, sumienna, obowiązkowa, skupiona na sprawach dotyczących nauki (często były prymusami, stawiano je za wzór innym)
(3) charakteryzowały się dokładnością, wręcz perfekcjonizmem (zarówno w nauce, jak też i w innych czynnościach; czasami dokładność działań przybierała formę obsesyjnego zachowania)
(4) wielu ich działaniom towarzyszyła niepewność siebie i niezadowolenie z osiągniętego celu oraz lęk przed niepowodzeniem
(5) miały dużą potrzebę sukcesu (jednak zwykle pomniejszały wagę swoich osiągnięć, które otoczenie uważało za sukces)

(6) przejawiają gwałtownie rosnące niezadowolenie z własnego wyglądu, swojego ciała, uważają się za nieatrakcyjne

(7) u dorastających dziewcząt pojawienie się cech kobiecych budzi często ich niepokój
(8) często są samotnikami, utrzymują jedynie powierzchowne kontakty z rówieśnikami
(9) rzadko uczestniczą w zajęciach, zabawach, życiu towarzyskim nieformalnych grup rówieśniczych
(10) w okresie dorastania unikają kontaktów z płcią przeciwną i negatywnie oceniają te kontakty (zarówno dziewczęta, jak i chłopcy)
(11) są ulegli, posłuszni, łatwo się podporządkowują
(12) są mało samodzielne i w dużym stopniu zależne emocjonalnie od rodziców
(13) starają się spełniać oczekiwania rodziców (głównie te dotyczące nienagannego zachowania się i osiągania sukcesów szkolnych)
(14) mają małe umiejętności wyrażania swojego zdania (czy zdrowego protestu)
(15) sprawiają wrażenie, że stale potrzebują zewnętrznej kontroli
(16) nastrój ich bywa często obniżony.

Cechy indywidualne pacjentów anorektycznych (najczęściej młodych dziewczyn)

Biorąc pod uwagę tylko te cechy, na które zwraca się uwagę najczęściej (czyli te, które są najłatwiej dostrzegalne) można w dużym skrócie powiedzieć, że anorektyczki to osoby, u których od wczesnego dzieciństwa rozwijały się takie cechy jak:

        a) szeroko rozumiane poczucie odpowiedzialności

        b) solidność, obowiązkowość, pilność

        c) poczucie niskiej wartości

        d) wysokie ambicje i nasilona potrzeba sukcesu

        e) trudności w kontaktach z rówieśnikami

        f)  trudności w akceptowaniu siebie, zwłaszcza swojego wyglądu

        g) skłonność do podporządkowania się innym, posłuszeństwo

        h) zależność emocjonalna od rodziców wyrażająca się między innymi w małej samodzielności, nasilonej potrzebie uzyskiwania akceptacji z ich strony.

F50.0 Jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa) wg ICD-10

Jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa) jest zaburzeniem charakteryzującym się celową utrata wagi  wywołaną i/albo podtrzymywaną przez pacjenta. Zaburzenie pojawia się najczęściej u dziewcząt w okresie pokwitania i u młodych kobiet. Znacznie rzadziej zapadają na nią chłopcy przed okresem dojrzałości i młodzi mężczyźni, zdarza się także u dzieci zbliżających się do okresu pokwitania i u dojrzałych kobiet aż do okresu menopauzy.
(…) Chociaż istotne przyczyny jadłowstrętu psychicznego są nieznane, coraz więcej faktów świadczy o tym, ze na przyczyny te składają się powiązane ze sobą czynniki społeczno-kulturowe i biologiczne, jak również mniej specyficzne mechanizmy psychologiczne i cechy osobowości. Chorobie towarzyszą niedożywienie o różnym nasileniu i wynikające z tego wtórne zaburzenia endokrynologiczne, metaboliczne i zaburzenia funkcji somatycznych.

Wskazówki diagnostyczne wg ICD-10

Do rozpoznania konieczne jest stwierdzenie wszystkich wymienionych objawów:

a) masa ciała utrzymuje się na poziomie co najmniej 15% poniżej oczekiwanej (…) albo wskaźnik masy ciała Queteleta wynosi 17,5 lub mniej (…)

b) utrata masy ciała jest wywołana poprzez unikanie „tuczących pokarmów”, a ponadto jednej z wymienionych czynności: prowokowanie wymiotów, przeczyszczanie, wyczerpujące ćwiczenia fizyczne, stosowanie leków tłumiących łaknienie i/lub środków moczopędnych

c) wyobrażenie własnego ciała jest zaburzone i przyjmuje postać specyficznego zespołu psychopatologicznego, w którym obawa przed otyłością występuje w formie natrętnej myśli nadwartościowej, powodującej narzucenie sobie niskiego limitu masy ciała

d) liczne zaburzenia hormonalne obejmują oś przysadkowo-nadnerczowa i gonady, co u kobiet objawia się zatrzymaniem miesiączek, a u mężczyzn – spadkiem zainteresowań seksualnych i potencji (…)

e) jeżeli początek miał miejsce przed okresem pokwitania, to liczne zjawiska związane z pokwitaniem są opóźnione albo zahamowane (wzrost ulega zatrzymaniu, a u dziewcząt nie rozwijają się piersi i występuje pierwotny brak miesiączek, u chłopców narządy płciowe pozostają w stanie dziecięcym) (…)

Rozpoznanie różnicowe. Towarzysząca depresja albo natręctwa, podobnie jak cechy zaburzeń osobowości (…) U młodych osób należy wykluczyć (…) przewlekłe choroby wyniszczające, guzy mózgu i zaburzenia jelitowe (…).

Kryteria diagnostyczne anoreksji

Jedną z pierwszych współczesnych psychiatrycznych skal diagnostycznych anoreksji była klasyfikacja zaproponowana przez Feighnera. Kryteria zaproponowane w kolejnych klasyfikacjach Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (DSM III-R, 1987; DSM IV, 1994) są jej modyfikacją.

Kryteria diagnostyczne anorexia nervosa (wg Feighnera, 1976)

A. Początek przed 25 rokiem życia.

B. Utrata łaknienia, której towarzyszy spadek wagi ciała co najmniej o 25% w stosunku do wagi wyjściowej.

C. Zaburzone postawy względem przyjmowania pokarmów, samego pożywienia i wagi ciała oraz zniekształcenie postrzegania obrazu własnego ciała.

D. Brak choroby somatycznej tłumaczącej pojawienie się anoreksji i spadku wagi.

E. Brak zaburzenia psychicznego, szczególnie takiego, jak: choroba afektywna, schizofrenia, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne i fobie.

F. Zaistnienie najmniej dwóch z następujących objawów: amenorrhoea, lanugo, bradykardia,okres nadaktywności, epizody obżarstwa, wymioty (w tym prowokowane).

Kryteria diagnostyczne anorexia nervosa (wg DSM III-R, 1987)

A. Odmowa utrzymania ciężaru ciała na lub powyżej granicy wagi minimalnej dla wieku i wzrostu (np. utrata wagi prowadząca do utrzymania ciężaru ciała poniżej 85% wagi oczekiwanej lub brak należnego przyrostu wagi w okresie wzrastania, prowadzący do utrzymania ciężaru ciała poniżej 85% wagi należnej).

B. Intensywny lęk przed przybraniem na wadze lub otyłością mimo utrzymującej się rzeczywistej niedowagi.

C. Zaburzenie sposobu doświadczania własnej wagi, rozmiaru i kształtu ciała, np. osoba czuje się „gruba”, nawet gdy jest wyniszczona, wierzy, że część jej ciała jest „zbyt gruba”, podczas gdy w rzeczywistości ma niedowagę.

D. U kobiet w okresie po menarche amenorrhoea, nieobecność przynajmniej trzech kolejnych cykli menstruacyjnych.

Kryteria diagnostyczne anorexia nervosa (wg DSM IV, 1994)

A. Odmowa utrzymania ciężaru ciała na lub powyżej granicy wagi minimalnej dla wieku i wzrostu (np. utrata wagi prowadząca do utrzymania ciężaru ciała poniżej 85% wagi oczekiwanej lub brak należnego przyrostu wagi w okresie wzrastania, prowadzący do utrzymania ciężaru ciała poniżej 85% wagi należnej).

B. Intensywny lęk przed przybraniem na wadze lub otyłością mimo utrzymującej się rzeczywistej niedowagi.

C. Zaburzenie sposobu doświadczania własnej wagi i kształtu ciała; pacjentka nie jest w stanie wpływać na ciężar i kształt ciała na podstawie własnej oceny lub zaprzecza znaczeniu niskiej masy ciała.

D. U kobiet w okresie po menarche amenorrhoea, nieobecność przynajmniej trzech kolejnych cykli menstruacyjnych.

Wyodrębnione typy:

Typ „ograniczający”: w trakcie anorexia nervosa nie dochodzi do regularnych epizodów nie kontrolowanego objadania się lub zachowań „wydalających” (np. indukowanych wymiotów lub nadużywania środków przeczyszczających albo diuretyków).

Typ „żarłoczno-wydalający”: w trakcie epizodu anorexia nervosa dochodzi do regularnych epizodów nie kontrolowanego objadania się lub zachowań „wydalających” (np. indukowanych wymiotów lub nadużywania środków przeczyszczających, diuretyków albo lewatyw).

*menarche amenorrhoea (pierwotny/niewystępowanie i wtórny/zatrzymanie miesiączki)

Diagnoza różnicowa anoreksji psychicznej

Obecnie uważa się, że pod rozpoznaniem anoreksji kryją się często niediagnozowane przypadki różnych organicznych schorzeń centralnego systemu nerwowego, układu pokarmowego, tkanki łącznej i innych. Dlatego anoreksja psychiczna musi być różnicowana ze schorzeniami: (1) powodującymi spadek masy ciała; (2) powodującymi zaburzenia łaknienia.

Choroby, które muszą być różnicowane z anorexia nervosa (wg Russell, 1985; Kaplan i in., 1994)

Choroby systemowe.

Nadczynność tarczycy.

Cukrzyca.
Schorzenia organiczne podwzgórza i przysadki.

Choroby degeneracyjne systemu nerwowego
Inne niż anorexia nervosa uwarunkowane psychicznie przypadki zaburzeń łaknienia lub spadku masy ciała.

Ponadto
Zaburzenia miesiączkowania o różnej etiologii przebiegające z utratą masy ciała.

Zaburzenia ze strony układu kostnego.

Przebieg anoreksji psychicznej (obraz kliniczny)

Poniżej przedstawione opisy uznać można za typowe dla najczęściej spotykanych grup pacjentów anorexia nervosa czyli dziewcząt w okresie adolescencji.

·    Anoreksja zwykle rozpoczyna się od odchudzania (przyczyną może być np. krytyczna uwaga kogoś z otoczenia chorego dotycząca jego rzeczywistej nadwagi lub identyfikacja ze sławną modelką).

·    Początek anoreksji psychicznej jest zwykle skryty.

·    W miarę narastania ubytków masy ciała niepokój otoczenia wzrasta.

·    Często w tym okresie dziewczynka uprawia intensywne ćwiczenia fizyczne i z werwą bierze udział w zajęciach sportowych.

·    Niektóre chore bezpośrednio po jedzeniu prowokują wymioty, przyjmują środki przeczyszczające i odwadniające. Chore mają tendencje do jedzenia w samotności.

·    Uczucie uzyskania kontroli nad jedzeniem czy nad własnym ciałem może być dla chorych powodem deklarowania szczególnej, wzrastającej satysfakcji i dumy.

·    Po najczęściej kilkumiesięcznym ograniczaniu jedzenia, dochodzi do wychudzenia z utratą wagi, która może sięgnąć 40%, a sytuacjach skrajnych nawet 60% należnej masy ciała.

·    Wraz z postępującym ubytkiem masy ciała chore odsuwają się od rodziny i znajomych.

·    Mają tendencję do planowania każdego dnia w najdrobniejszych szczegółach. Odstępstwo od tego planu powoduje u nich zdenerwowanie i frustrację.

·    Początkowa euforia związana z satysfakcją płynącą z kontrolowania swojego ciała może przechodzić w strach związany z poczuciem utraty panowania nad nim, apatię, depresję, a nawet objawy katatoniczne.

Anorektyczna rodzina

Koncepcję rodziny anorektycznej stworzył Salvador Minuchin, który w 1970 roku wyodrębnił pięć cech charakterystycznych dla rodzin z anoreksją:

1. Usidlenie – polega na zatarciu granic pomiędzy poszczególnymi członkami rodziny. Każdy żyje życiem innych jej członków (zatarciu ulega indywidualność i autonomia każdego z nich). Pomimo tak silnego związania ze sobą każdy jest ogromnie samotny. Brak jest prywatności (problem jednej osoby jest problemem wszystkich). System rodziny staje się zamknięty, oddzielony od świata postrzeganego jako zagrożenie. Wszyscy w takiej rodzinie maja poczucie, że ich zadaniem jest troszczenie się o innych członków rodziny, ale nie o siebie.

2. Nadopiekuńczość – wszyscy bardzo się kochają i nadmiernie troszczą się wzajemnie o siebie. Panuje przeświadczenie, że świat jest niebezpieczny i lepiej trzymać się razem. Dziecko nie ma konfrontacji ze światem z czego wynika zahamowanie rozwoju jego osobowości i samodzielności. Na nadopiekuńczość dzieci reagują poczuciem ogromnej odpowiedzialności za rodzinę.

3. Sztywność – członkowie rodziny unikają wszelkich zmian. Tworzą sztywne zasady, nadrzędne jest panowanie nad sobą i kontrola impulsów. Wszelkie zmiany są wielkim problemem, z którymi rodzina nie potrafi sobie poradzić.

4. Unikanie konfliktów – jest konsekwencją sztywności i nadopiekuńczości. Rodzina staje się bezradna wobec konfliktów, które zawsze pozostają nierozwiązane. Otwarte wyjaśnienie problemu staje się dla rodziny zagrożeniem, spotyka się z dezaprobatą. Unika się problemów, tuszuje się konflikty, ignoruje je lub pomniejsza, by utrzymać rodzinną harmonię za wszelką cenę.

5. Wciąganie dzieci w konflikt małżeński – rodzice nie potrafią ze sobą otwarcie rozmawiać. Unikają ujawniania wszelkich konfliktów. Dziecko zostaje wciągnięte w konflikt między rodzicami i może sprzymierzać się z jednym z nich albo odgrywać role mediatora. Dla dziecka jest to wyjątkowo stresująca sytuacja, ponieważ bycie stronnikiem jednego z nich, wiąże się z dewaluacją drugiego z rodziców, co może przejawiać się swego rodzaju buntem wobec rodzica.

Powyższe typy funkcjonowania rodzin stawiają dziecko w trudnej sytuacji. Brak poczucia indywidualności i autonomii, niemożność posiadania własnych myśli, planów, celów i marzeń, pozbawienie możliwości konfrontacji ze światem czy obserwacje licznych, codziennych konfliktów rodzinnych sprawia, że przeżywa ono liczne stresy związane z funkcjonowaniem w rodzinie, których nagromadzenie może przejawiać się w postaci zaburzeń odżywiania, np. jako jadłowstręt psychiczny. Anoreksja jako efekt oddziałującego stresu związanego z funkcjonowaniem w rodzinie zapewnia choremu dziecku poczucie niezależności i sprawowania kontroli, jakiej nigdy wcześniej nie miało okazji posiadać.

Objawy somatyczne anorexia nervosa

1. Wyniszczenie (np. utrata tkanki tłuszczowej i masy mięśniowej, nietolerancja chłodu).

2. Zburzenia sercowo naczyniowe (np. zanik mięśnia sercowego – objaw „małego serca”).

3. Zaburzenia ze strony układu trawiennego (np. bóle brzucha, wzdęcia, zaparcia).

4. Zaburzenia ze strony układu rozrodczego (np. amenorrhoea lub różne inne zaburzenia cyklu menstruacyjnego).

5. Zmiany dermatologiczne (np. wypadanie włosów pod pachami i na wzgórku łonowym, pojawienie się charakterystycznego meszku na ciele).

6. Zaburzenia neuropsychiatryczne (objawy psychoorganiczne powiązane z uszkodzeniem struktur pnia mózgu, wyniszczeniem korowym, poszerzeniem komór mózgu).

7. Zmiany w układzie kostnym (np. osteoporoza).

Leczenie zaburzeń anorexia nervosa (metody biologiczne i psychoterapeutyczne)

Leczenie biologiczne anorexia nervosa ma charakter oddziaływania objawowego i składa się z następujących elementów:

a)  terapii ratującej życie przeciwdziałającej odwodnieniu, zaburzeniom elektrolitowym i wyniszczeniu

b)  restytucji wagi

c)  farmakoterapii wspomagającej

d)  leczeniu i przeciwdziałaniu późnym powikłaniom anorexia nervosa.

Leczenie psychoterapeutyczne:

         a)   psychoterapia zorientowana psychodynamicznie

    b)   terapia poznawczo-behawioralna

         c)   terapia rodzin

         d)   terapia grupowa

         e)   podstawy terapii biologicznej.

Anoreksja - fakty i mity

Istnieje wiele błędnych przekonań dotyczących anoreksji. Są one często wykorzystywane przez osoby chore aby zaprzeczać, że mają poważny problem. Poniżej prezentujemy listę najbardziej popularnych mitów dotyczących tego zaburzenia odżywiania wraz z wyjaśnieniami.

Na anoreksję chorują tylko kobiety

Rzeczywiście anoreksja dotyczy przede wszystkim kobiet, jednak mężczyźni także mogą na nią chorować. Szacuje się, że około 6% chorujących na anoreksję to mężczyźni. Dane te mogą być zaniżone właśnie ze względu na błędne przekonanie, że jest to zaburzenie dotyczące tylko kobiet (lekarze unikają diagnozowania anoreksji u mężczyzn, sami chorzy unikają piętna chorych na kobiecą chorobę). Ze względu na rosnącą ilość przypadków męskiej anoreksji wprowadzono nawet pojęcie manoreksji. Inny mit dotyczący anoreksji u mężczyzn to przypisywanie tego zaburzenia tylko homoseksualistom. W rzeczywistości homoseksualiści są bardziej narażeni na zachorowanie ze względu na większe przywiązywanie wagi do własnego wyglądu, a także anoreksja może być efektem tego, że dana osoba nie radzi sobie ze swoją seksualnością.

Anoreksja to choroba nastolatek z bogatych domów

Szacuje się, że większość zachorowań na anoreksję przypada między 11 a 19 rokiem życia. Nastolatki są najbardziej narażone na zachorowanie głównie ze względu na zachodzące w czasie dojrzewania zmiany fizyczne i emocjonalne. Jednak chorują także osoby starsze oraz młodsze (coraz bardziej powszechne stają się zaburzenia odżywiania u dzieci poniżej 10 roku życia.

Jeszcze kilkadziesiąt lat temu zdecydowana większość przypadków anoreksji dotyczyła osób pochodzących z zamożnych rodzin. Obecnie notuje się taką samą liczbę przypadków wśród osób z domów średnio zamożnych, lub nawet biednych.

Anoreksja jest fanaberią, a najlepszy sposób na wyjście z niej to po prostu normalne jedzenie

Anoreksja jest poważnym zaburzeniem psychicznym, a nie kwestią wyboru czy stylem życia. Za wykształcenie się anoreksji najczęściej odpowiada kombinacja czynników o różnorodnym charakterze (genetyka, środowisko, rodzina, osobowość), z których większość jest od osoby chorej niezależna.
Równie nieprawdziwe jest twierdzenie, że "z anoreksji się wyrasta". Jedną z konsekwencji anoreksji jest zaburzenie mechanizmów związanych z odczuwaniem i kontrolowaniem głodu. Dla osoby chorej jedzenie staje się czymś znacznie więcej niż zaspokojeniem potrzeby fizjologicznej - w stosunku anorektyczki do jedzenia znajdują odbicie wszystkie jej obawy i emocje. Z tego powodu anoreksji nie można wyleczyć "po prostu jedząc". 

 Ktoś, kto je trzy posiłki dziennie na pewno nie ma anoreksji

Przede wszystkim należy się upewnić, że posiłki naprawdę są jedzone. Osoby dotknięte anoreksją potrafią po mistrzowsku stwarzać pozory, że jedzą normalne posiłki. Następny problem to kaloryczność i składniki diety - unikanie "wszystkiego co tuczy", jedzenie tylko kilku wybranych produktów - jedzone posiłki powinny być pełnowartościowe. Należy mieć także świadomość, że istnieją inne sposoby ograniczania spożytych kalorii - nadużywanie środków przeczyszczających, kompulsywne ćwiczenia aż do prowokowania wymiotów po każdym posiłku.

Anoreksja oznacza samokontrolę i siłę charakteru

Anoreksja nie świadczy o samokontroli, w rzeczywistości to zaburzenie odżywiania przejmuje kontrolę nad życiem osoby chorej. Osobom chorym wydaje się, że kontrolując swoją wagę, kontrolują swoje życie. Koncentracja całego życia wokół niejedzenia, kalorii i odchudzania jest brakiem kontroli.

Wskaźnik Masy Ciała - BMI (Body Mass Index)

Inaczej wskaźnik Queteleta II – współczynnik powstały przez podzielenie masy ciała podanej w kilogramach przez kwadrat wysokości podanej w metrach. Klasyfikacja (zakres wartości) wskaźnika BMI została opracowana wyłącznie dla dorosłych i nie może być stosowana u dzieci.

•  < 16,0 – wygłodzenie
• 16,0–16,99 – wychudzenie (spowodowane często przez ciężką chorobę lub anoreksję)
• 17,0–18,49 – niedowaga
• 18,5–24,99 – wartość prawidłowa
• 25,0–29,99 – nadwaga

Oprac. Małgorzata Podniesińska, psycholog
Prywatna Praktyka Psychologiczna

Bibliografia:

Józefik, B.(1999). Anoreksja i bulimia psychiczna. Rozumienie i leczenie zaburzeń odżywiania się.
     Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

St. Pużyńki i J. Wciórka (2000). Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-
     10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne. Kraków-Warszawa: Uniwersyteckie Wydawnictwo
     Medyczne „Vesalius”. Instytut Psychiatrii i Neurologii.

Jablow, M. M. (1993). Na bakier z jedzeniem. Anoreksja. Bulimia. Otyłość. Gdańsk: Gdańskie
     Wydawnictwo Naukowe.

Strona internetowa: http://anoreksja.mam-efke.pl/index.php?go=faktymity